Przejdź do menu Przejdź do treści Przejdź do danych teleadresowych

Łopuszna

Łopuszna - historia, zabytki, atrakcje turystyczne


ŁOPUSZNA położona jest nad Dunajcem, przy ujściu potoku o tej samej nazwie, zwanym także Łopuszanką, który głęboką doliną rozcina południowe stoki Gorców aż po Turbacz i Kiczorę – najwyższe ich szczyty. Zwarte zabudowania wsi przylegają na południu do drogi z Nowego Targu do Szczawnicy, a od Dunajca gęsta zabudowa zwęża się, wnikając w głąb gór doliną potoku. Stanowi ona najbardziej malowniczą i urokliwą krajobrazowo dolinę górską w tej części Gorców; niektórzy nazywają ją Małą Kościeliską. Górski potok ma swe źródła w najbardziej niedostępnej części pól, gdzie przyroda nie została jeszcze w żaden sposób zmieniona. Jest ona prawnie chroniona, wchodząc w obręb Gorczańskiego Parku Narodowego. W głąb gór wieś wnika przysiółkami o nazwach Zarębek Niżni, Średni, Wyżni oraz osiedlem Koszary Łopuszańskie, które usadowiło się na wschodnim stoku góry Groń. Wyżej położone są tylko polany śródleśne na spłaszczeniach i grzbietach górskich, z których najbardziej znane to polana Chłapkowa, Chowańcowa, Srokówka, Wysznia, Jankówki, Cioski, Gawrowa. Na polanach spotykamy ślady tradycyjnej gospodarki pasterskiej — szopy i szałasy pasterskie. Te stare szałasy dla bydła i owiec są jednak zamieniane na domki letniskowe, służące wypoczynkowi sobotnio-niedzielnemu.

Łopuszna należy do atrakcyjnych miejscowości turystycznych zarówno ze względu na warunki naturalne, jak również obiekty zabytkowe. Dla turystyki pieszej wieś stanowi bazę wypadową w Gorce, a dla turystyki samochodowej — także w Pieniny i na Spisz. Ze wsi prowadzą dwa szlaki turystyczne na najwyższy szczyt Gorców — Turbacz. Starsza z tras, znana już na początku ubiegłego stulecia, zwana jest szlakiem Seweryna Goszczyńskiego i prowadzi przez Zarębek Niżni, Średni, polanę Srokówki koło Pucołowskiego Stawu po wschodniej stronie Wyszniej (1103 m n.p.m.) na Kiczorę i dalej halą Długą na Turbacz  Do rozpropagowania tej trasy wycieczkowej przyczynił się Seweryn Goszczyński, który przebywał w Łopusznej dwukrotnie. W swym poemacie Sobótka, zachwycając się pięknem tych gór oraz obrzędami sobótkowych ognisk, pisze:

Święty góralom ten wieczór czerwcowy!
I Wysznia świętą góralską ponętą.
Góra nad góry, na Sobótki święto.
Wysznia podstawą Kluczek nie dosięga.    

Kluczki to była ówczesna nazwa Turbacza. Na trasie tej wędrówki jest Pucołowski Stawek – wielka rzadkość w krajobrazie Gorców i osobliwość geomorfologiczna.

Najczęściej uczęszczaną obecnie drogą na Turbacz jest szlak niebieski przez Bukowinę Waksmundzką (1103 m n.p.m.). Przebywając w Łopusznej można też wybrać się niezbyt trudnymi trasami z Zarębku Średniego na Koszary Łopuszańskie. Dla mniej wprawnych w górskich wędrówkach istnieją ścieżki spacerowe z centrum wsi na Zarębek Wyżni przez wzniesienie Goderman (705 m n.p.m.) lub ścieżką na górę Chrobowską (Gobrowską) i Koszary Harklowskie.

Dolina Łopusznej jest bardzo zróżnicowana krajobrazowo: głęboko wcięte doliny o wysokości względnej od 350-400 m, strome stoki górskie porośnięte lasami, czyste wody potoków górskich oraz polany śródleśne położone przy szlakach turystycznych, z których rozciągają się malownicze widoki na Podhale i panoramę Tatr.

Łopuszna została założona na prawie niemieckim w roku 1364, od XV w. aż do połowy wieku XIX stanowi prywatną własność jako jednowsiowy majątek. Stara jest też parafia fundacji rycerskiej. Drewniany kościół parafialny w stylu podhalańskim z okresu polskiego gotyku jest jednym z najcenniejszych zabytków na Podhalu. Pierwotny kościół w Łopusznej wzniesiono w końcu wieku XIV, obecny zaś prawdopodobnie na przełomie XV i XVI wieku. W 1504 r. kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy, Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, św. Stanisława i św. Antoniego Opata został konsekrowany przez sufragana krakowskiego biskupa Jana.


Obecne wyposażenie kościoła stanowią trzy ołtarze barokowe. W głównym znajduje się cenny tryptyk, malowany na desce, z połowy XV w., przedstawiający w obrazie środkowym scenę koronacji Matki Bożej – wybitne dzieło malarstwa średniowiecznego, szkoły sądecko-spiskiej. Boczne ołtarze i ambona pochodzą z wieku XVII. Po obu stronach wyjścia na ambonę znajdują się skrzydła tryptyku z wizerunkami św. św. Piotra i Pawła z końca XVI w. W babińcu pod wieżą można oglądać cenne zabytki sztuki ludowej. Są to: feretrony, barokowa rzeźba Matki Bożej, figurki z rozebranych ołtarzy kościoła, a także obraz z 1753 r. przedstawiający Upadek Chrystusa pod Krzyżem. Kościół był często niszczony przez wylewające wody Dunajca, dzięki inicjatywie ks. Proboszcza Jerzego Raźnego zabytkowy kościół został wyremontowany i zabezpieczony wysokimi murami przeciwpowodziowymi.

Drugim obiektem zabytkowym jest dworek drewniany, wybudowany około 1790 r. przez rodzinę Lisieckich. To typowy dworek polski o zrębowej konstrukcji ścian, z bali, pierwotnie odeskowany, z gankiem i facjatką. Na początku XIX w. dworek przechodzi w ręce rodziny Tetmajerów, znanej z patriotycznej postawy. Znane są również powiązania Tetmajerów z przedstawicielami malarstwa i poezji Młodej Polski. W latach bezpośrednio po powstaniu listopadowym, w okresie powstania chochołowskiego i powstania styczniowego, Łopuszna była ośrodkiem kulturalnym i politycznym na Podhalu. We wsi przebywał też Stanisław Staszic w pierwszych latach XIX wieku.

W 1978 r. dworek przejęło Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem, a po odrestaurowaniu zorganizowało w nim Muzeum Kultury Szlacheckiej. Obecnie zwiedzać tu można kuchnię dworską oraz galerię sztuki współczesnej, mieszczącą się nad piwnicami dworskimi. W stuletniej, przeniesionej z centrum wsi chałupie Klamerusów urządzono wnętrze chłopskiej chaty z początku XX w. Na miejscu zniszczonej stajni dworskiej wybudowano murowany budynek, w którym Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego prowadzi schronisko turystyczne. Oferowane są wczasy rodzinne lub indywidualne.

Z Łopuszną od dzieciństwa związany był ks. Prof. Józef  Tischner, który utożsamiając się z rdzenną kulturą ludową góralską przyczynił się do jej  popularyzacji w swoich utworach o tematyce teologicznej, filozoficznej i moralnej. Na miejscowym cmentarzu, zgodnie z testamentem, znajduje się jego grób, który odwiedzają coraz większe rzesze turystów i wczasowiczów.


Dla uczczenia ks. profesora i utrwalenia jego dorobku literackiego, staraniem Urzędu Gminy w Nowym Targu przy Gminnym Ośrodku Kultury w Łopusznej, wybudowany został dom jego pamięci, w którym, dzięki jego rodzinie, możliwe było zgromadzenie cennych osobistych pamiątek oraz jego dzieł napisanych i utrwalonych na taśmach z przemówieniami i kazaniami, związanymi z ważnymi wydarzeniami naszej najnowszej historii.

Po wojnie powstał tu i działa Ośrodek Kultury Wędkarskiej Polskiego Związku Wędkarskiego im. Prof. B. Romaniszyna — największy tego typu obiekt w Polsce prowadzący hodowlę pstrąga potokowego, głowacicy i lipienia.

Coraz większą rolę wśród zarobkowych zajęć ludności odgrywa rzemiosło kuśnierskie, stolarskie i inne, oraz zatrudnienie ludności w pobliskim mieście.

Łopuszna znana jest z tradycji wczasowo-letniskowych. Gospodarstwa rolne dysponują wygodnymi kwaterami dla letników i wczasowiczów, którzy znajdą tu wymarzone warunki do wypoczynku.